بریده‌هایی از کتاب فلسفه‌ فشن

اگر واقعاً زندگی، آن‌طور که طراح فشن تیری موگلر ادعا کرده، مسابقه بر سر زیبایی است، (۲۶) شانس باید با انسان یار باشد تا در زمانه‌ای زاده شود که معیارهای زیبایی با ویژگی‌های طبیعی‌اش همخوانی داشته باشند.

«بدنی سفت» با عضلات کشیده که در دههٔ ۱۹۸۰ مد بود در نگاه کسی که در عصر گوتیک زندگی می‌کرد عجیب بود. در اوایل قرن هفدهم، بعید بود روبنس از بدنی شبیه کیت ماس [مدل اهل بریتانیا] خوشش بیاید و مدل‌های معمولی که روبنس کشیده هرگز به صحنه‌های نمایش فشن امروزی راه نمی‌یابند، زیرا احتمالاً سایزشان ده شماره بزرگ‌تر از مدل‌های امروزی است. یکی از ایدئال‌های زیبایی که منحصر به عصر ماست استخوانی بودن است. ویژگی مشترک همهٔ ایدئال‌های زیبایی پیش از جنگ جهانی اول این بود که بدنی زیبا باید آن‌قدر چربی و عضله داشته باشد که استخوان‌ها از زیرش نمایان نباشند. کسی که دنده‌ها و استخوان‌های لگنش بیرون زده بود «غیرطبیعی» و زشت بود.

«خدایا، آن زن در سال چند لباس را مستعمل می‌کند؟» «آه، آقای عزیز! لباس‌های بانوان ارجمند نه با پوشیدن که با دیده شدن کهنه می‌شوند.»

فشن از همان ابتدا انتقادهایی را به همراه داشت. نوشته‌هایی از قرن چهاردهم در دست است که در آن‌ها ظاهر کسانی که جامه‌هایی متفاوت با لباس‌های مشخصاً کاربردی به تن می‌کنند مسخره توصیف شده است. تا دههٔ ۱۹۸۰، مطالعات «جدی» فشن به نکوهش اخلاقی و حتی تحقیر موضوع‌شان تمایل داشتند. اما در دو دههٔ گذشته همه‌چیز تغییر کرده است. در این کتاب، تا حد زیادی به نقد فشن می‌پردازم، اما آن را تحقیر نمی‌کنم. تلاش اصلی در این کتاب ایجاد رابطه‌ای گویاتر با فشن و تغییر شیوهٔ برخوردمان با آن است. این کار ما را کاملاً از بند فشن نمی‌رهاند، اما به این وسیله می‌توانیم تا حدی از آن مستقل شویم.

هویت ما دیگر با سنت‌ها ساخته نمی‌شود، بلکه امروز، بنا بر این حقیقت که انسان معاصر مصرف‌کننده است، مجبوریم این هویت را خودمان انتخاب کنیم. فشن، آن‌طور که در تحلیل‌های کلاسیک جامعه‌شناسی از وبلن تا بوردیو ادعا شده، تنها مسئله‌ای مربوط به تفاوت طبقاتی نیست، بلکه به همان میزان به ابراز شخصیت فرد مربوط می‌شود. پوشاک بخشی از فرد است، نه چیزی بیرونی که صرفاً با هویت شخصی او در ارتباط باشد.

در حالت کلی، در ادراک ما از چیستیِ فشن می‌توان دو نگاه اصلی را از هم تمیز داد: یک نگاه فشن را چیزی مربوط به پوشاک می‌داند و دیگری آن را سازوکار، منطق یا ایدئولوژی‌ای عمومی می‌داند که حوزهٔ پوشاک یکی از حوزه‌های متعدد متأثر از آن است.

اگر نگاه‌مان را صرفاً به قلمروِ لباس‌ها محدود نکنیم و فشن را به‌مثابهٔ پدیده‌ای در نظر بگیریم که تمام حوزه‌های دیگر مصرف را نیز در بر می‌گیرد و منطقش به حوزه‌های هنر، سیاست و علم نیز سرایت می‌کند، آشکار می‌شود که این پدیده‌ای است که در مجاورت هستهٔ دنیای مدرن قرار گرفته است.

این کتاب یک تحقیق زیبایی‌شناسانهٔ تجویزی هم نیست، به این معنا که قصدم ارزیابی زیبایی‌شناسانهٔ فشن‌های مختلف باشد. رویکرد این کتاب در مبحث زیباشناسی بیشتر توصیفی است تا تجویزی

در کل، فلاسفه خیلی هم از فشن آگاهی نداشتند. بار دیگر تأکید می‌کنم که کانت در این میان استثنا بود. او عنوان «استاد آراستهٔ هنرها» را یدک می‌کشید و با کفش‌های سگک‌نقره‌ای و پیراهن‌های اعلای ابریشمی این‌طرف و آن‌طرف می‌رفت. کانت خودش در این باره می‌گوید: «بهتر آن است... که احمقی مد روز باشیم تا احمقی ازمدافتاده.»

اگر واقعاً زندگی، آن‌طور که طراح فشن تیری موگلر ادعا کرده، مسابقه بر سر زیبایی است، (۲۶) شانس باید با انسان یار باشد تا در زمانه‌ای زاده شود که معیارهای زیبایی با ویژگی‌های طبیعی‌اش همخوانی داشته باشند