بریده‌هایی از کتاب شیر و خورشید، راه و رسم دنیا

تهران هم مانند کیوتو و آتن شهری باسواد است. خوب می‌دانیم که در پاریس هیچ‌کس فارسی حرف نمی‌زند. در تهران بسیاری از مردم که هیچ‌وقت موقعیت و شرایطی نداشته‌اند که پاریس را ببینند، به‌خوبی فرانسه صحبت می‌کنند. و این نه به خاطر نفوذ سیاسی است ــ مثل انگلیسی در هند ــ نه یک اشتغال استعماری. این تنها از فرهنگ ایرانیان نشئت گرفته که در مورد هر چیزی کنجکاو هستند.

نان‌های گردِ پُر از کنجد ارامنه، گرم مثل نیم‌سوز، نان سنگک که سرِ آدم را به دنبال خود برمی‌گرداند، نان لواش به نازکی کاغذ و برشته از آتش. به‌راستی که هیچ کشور باستانی‌ای نیست که قادر باشد، تجمل خود را، چنین در چیزهای روزمره جا دهد. وجود بیش از سی نسل و چندین حکومت، پشت این نان، احساس می‌شود.

یک لحظه کافی بود تا بفهمیم که گماشتهٔ مأمور می‌پرسد در محل مکان خروج بنویسد پاریس یا نه، پُل فروریخت، جواب مثبت بود. یادداشت می‌کند.

نیکلا معتقد بود که «سفر احتیاج به دلیل ندارد، بلکه خودش دلیلی کافی است. هر مسافر در ابتدا خیال می‌کند که سفر را خواهد ساخت، اما دیری نمی‌گذرد که متوجه می‌شود این سفر است که او را می‌سازد.»

«سفر احتیاج به دلیل ندارد، بلکه خودش دلیلی کافی است. هر مسافر در ابتدا خیال می‌کند که سفر را خواهد ساخت، اما دیری نمی‌گذرد که متوجه می‌شود این سفر است که او را می‌سازد.»

و بعد از آن تخیل‌شان عاجز می‌ماند. خوش‌گذرانی در جایی متوقف می‌شد که نه کتابی بود ــ که اگر بود هم نمی‌توانستند بخوانند ــ نه سینمایی که داستان‌های بیگانه را برای‌شان جلوه‌گر کند و نمونه‌ای از آن به دست بدهد

برای مردم کوچه و خیابان، مصدق یک ایرانی بود. ایرانی‌ای که نفت را از دست غرب درآورد و در لاهه با زرنگی از سرزمینش دفاع کرد. مهارت او در تلون مزاج، شجاعتش، وطن‌پرستی‌اش، رندی نابغه‌وارش، از او یک قهرمان ملی ساخته بود، و روستاهای بی‌شماری که با خشونت مالک آن‌ها شده بود، هیچ اثری در موضوع نداشت.

مردم ایران شاعرترین مردم دنیا هستند. گدایان تبریز صدها بیت از حافظ یا نظامی را حفظ بودند، شعرهایی دربارهٔ عشق، شراب عرفانی، آفتاب اردیبهشت در میان درختان بید. این شعرها را بسته به حال‌وروز خود، فریاد می‌زدند، ناله می‌کردند یا به‌آواز می‌خواندند. وقتی سرما خیلی به‌شان فشار می‌آورد، آن‌ها را زمزمه می‌کردند،: صدا به صدا می‌پیوست تا صبح می‌شد. تا آفتاب اردیبهشت هنوز خیلی مانده بود و از خوابش دست نمی‌کشید.

با این شکوِه‌های پوچ، مردم بسیار غیرمنصفانه توسط تاریخ تیمار می‌شوند، همان‌طور که قبلاً دربارهٔ پراکندگی یهودیان هم جلب توجه می‌کرد.

در سیصد کیلومتری غرب، شب‌کلاه یخین آرارات بر دریایی از کوه‌های آبی مسلط است، کوه‌هایی که موج‌زنان به سمت روسیه، ترکیه و ایران پایین می‌آیند. این کوه در قلب ارمنستان باستان قرار دارد، و کشتی نوح در میان جوش‌وخروش آب‌های مهاجم، در قلهٔ آن به گِل نشست و ما همگی از آن خارج شدیم. عبور او ردپاهایی از خود به‌جا گذاشته، و اولین آن قصبه‌ای است به نام نخجوان در پهنهٔ روسیه، که به ارمنی قدیم به معنای «مردمان کشتی» است.