بریده‌هایی از کتاب براعت استهلال یا خوش آغازی در ادبیات داستانی

فشرده سازیِ مفاهیم و مسائل، یکی از نقاط اوج ادبیّات داستانی‌ست، و این نوع محاسبه، ادبیّات داستانی را بالاتر از علمْ قرار می‌دهد؛ علمی که عدم توانایی خود را در جهتِ فراهم آوردن امکاناتِ زیستِ سعادتمندانهٔ بشر، ثابت کرده است.

بزرگ علوی، در آغازِ داستانِ " عاشقانه _ عاطفی _ احساسی _ سیاسی" چشم‌هایش، در چند جُمله، خطوطِ اصلیِ استبدادِ رضاخانی و خوفِ مردم از این زورْ مداری، و در عین حالْ تمایلِ به تمرّد و وقوعِ احتمالیِ تمرّد را ترسیم می‌کند. هرگز هیچ نویسنده‌یی در ایران، استبدادِ سیاهِ عصر پهلوی را با این حدّ از ایجاز و واقع‌بینی و ظرافتْ تصویر نکرده است.