بریده‌هایی از کتاب مقدمه ای بر آرایش و پیرایش کتاب های کودکان (مجموعه مسائل ادبیات کودکان ۵)

نتایجی که از کتاب حاصل می‌شود مهم است نه شیئّیتِ کتاب. قِداست و احترام عظیم کتاب نزد قُدمای ما، به خاطر محتوای کتاب بوده است نه جلد تمیز و برّاقِ کتاب.

۱. طرح کار آماده است. ۲. نوشته، به خواست شما و موافقت سایر دست‌اندرکاران، حروفچینی شده و نمونه‌های سفید آن موجود است. ۳. تصویرها مرتّب و منظّم، با قید اینکه هر تصویر مربوط به کدام بخش یا جمله از کتاب است، لای زرورق یا پوششِ تمیزِ نگه‌دارنده در دسترس است. ۴. حدّ سفیدخوانی مُقدّر شده است. ۵. قطع کتاب مشخص شده است. ۶. حذف زائدی از جهات مختلف انجام گرفته. ۷. آرایش‌های ویژه، جُداجُدا، و برای بخش‌های مختلف کتاب آماده شده. ۸. فصل‌بندها آماده است. ۹. شکل‌بندی مُقدّماتی انجام شده. ۱۰. طرح روی جلد حاضر است. ۱۱. رنگ‌ها معیّن و نمونه‌گذاری شده است. ۱۲. و آن‌ها که دوستدار بچّه‌ها و خواهان سعادت انسان در آینده و متعهّد نسبت به اخلاق و معنویت و شرافت انسانی هستند نیز حاضر و آماده‌اند.

امّا در مورد مصوّرسازیِ کتاب‌های کودکان، قضیّه، در عمدهٔ موارد، برعکس است: فقط چیزی را تصویر کُن که به تقویتِ پیام منجر شود! بی‌جهت شلوغ نکن! طبیعت و واقعیّت به اندازهٔ کافی شلوغ هست. تو باید موضوع مورد بحث را از پس‌زمینه، پیش‌زمینه، و عوامل متفرّقه جدا کنی، مستقل کنی، برجسته کنی؛ گرداگردِ موضوع اساسی را محو کنی، کم‌رنگ کنی، یا ناپدید، و تمامِ تمرکز را فرابخوانی روی موضوع. در یک چشم به هم زدن باید رابطهٔ بین نوشته و تصویر برقرار شود. حال، اگر این حادثه " در یک چشم به هم زدن" اتّفاق نیفتاد، باید مشخّص شود که چرا. شاید تصویرگر لازم دیده که کودک مدّت‌ها به تصویر خیره شود. شاید تصویرگر خواسته به تقویت قدرت تخیل طفل، از طریق قطع ارتباط موقّتی میان تصویر و نوشته، کمک کند، و شاید مقاصد و اهدافِ معتبر دیگری داشته است. در این صورت، جای بحث و ایراد نیست. آگاهی و حضور استدلال منطقی که وجود داشته باشد، کافی‌ست.

باید به بچّه آموخت که جایی را، در صفحهٔ نقّاشی، سفید و ’بیکار‘ نگذارد. باید به او آموخت که قاب را ’پُر‘ کند. این کاملاً بی‌معنی‌ست که کودک، در وسط صفحه یا این‌گوشه و آن‌گوشه، اشیائی را بکشد یا مسائلی را مطرح کند، و بعد، تمام فضا، سفید سفید و بی‌مصرف بماند. این، فعّالیتِ ذهن کودک را فلج می‌کند. باید به طفل آموخت که در همه‌جا چیزهایی وجود دارد...".