بریده‌هایی از کتاب سیروسلوک؛ منزل اوّل: یقظه

معنای اصلی قانون مراقبه که پیشتر به طور مختصر بیان شد، کنترلِ توجّه است.

طبق نقل مشهوری، خداوند عزّوجل در روایت قدسی می‌فرماید: «مَنْ طَلَبَنی وَجَدَنی، وَ مَنْ وَجَدَنی عَرَفَنی، وَ مَنْ عَرَفَنی أحَبَّنی، وَ مَنْ أحَبَّنی عَشَقَنی، وَ مَنْ عَشَقَنی عَشَقْتُهُ وَ مَنْ عَشَقْتُهُ قَتَلْتُهُ، وَ مَنْ قَتَلْتُهُ فَعَلَی دِیتُهُ، وَ مَنْ عَلَی دِیتُهُ فَأَنَا دِیتُه» در حقیقت، کسی که خداوند را که مستجمع جمیع کمالات است می‌یابد، مطمئنّاً عاشق او می‌شود و ذات باری تعالی می‌فرماید: در این صورت من نیز عاشق او می‌شوم و از اینجا به بعد، نفس کشی سالک پیش می‌آید و به جایی می‌رسد که وقتی عاشق خداوند شد، بابت این عشق، نفس امّارهٔ خود را می‌کشد و چنین انسانی خدایی می‌شود و به کمک و لطف خودِ خداوند تبارک و تعالی، کلیهٔ صفات رذیله را در وجود خود نابود می‌کند. پاداش این نابودی صفات رذیله، به دست آوردن خود خدا است.

قرآن کریم می‌فرماید: ای انسان تو حرکت را شروع کن، مؤمن شو، همّت داشته باش، خداوند در بن بست‌ها به فریاد تو می‌رسد و در گرفتاری‌ها دست تو را خواهد گرفت. رفع گرفتاری دنیوی ممکن است در برخی موارد به صلاح بنده نباشد یا انسان با تأخیر متوجّه امداد الهی شود. ولی گرفتاری سیر و سلوک و حرکت به سوی خداوند، حتماً یاری حق‌تعالی را به همراه دارد.

از نظر قرآن کریم، انسان در حرکت به سوی پروردگار هستی است و منتهای این سیر خداوند متعال می‌باشد: " یا أَیهَا الْإِنْسانُ إِنَّک کادِحٌ إِلی رَبِّک کدْحاً فَمُلاقیهِ" این حرکت پر رنج و پر مشقّت است. امّا، نتیجهٔ آن مطلوب خواهد بود. مقصود از ارسال رسل و انزال کتب، سیردادن انسان در مسیر صحیح و دست‌یابی او به مقام عنداللّهی است.

ای پروردگار من، هیچ مولای کریمی را صبورتر از تو، بر بندهٔ لئیمی چون خود نیافتم.

امیرالمؤمنین علی (ع) در روایتی می‌فرمایند: هیچ‌گاه کار نیک و ثواب را کوچک مشمار، چون ممکن است یک کار خوب از نظر تو کوچک بنماید ولی از نظر خداوند بسیار پسندیده و با ارزش باشد و تو ندانی. و نیز گناه را کوچک مشمار، زیرا ممکن است یک گناه در نظر تو کوچک جلوه کند، امّا برای سقوط تو بسیار بزرگ و با اهمیّت باشد و موجب خشم و غضب الهی گردد.

دل انسان جایگاه خداوند رحمان بوده و به صورت امانت در دست او است و باید تلاش کند حضور خدا را در آن حفظ نماید.

قدم گذاشتن در راه سیر و سلوک سخت و مشکل است. انسان باید با هوی و هوس مبارزه کند. باید پا روی نفس امّاره بگذارد و مخالف تمایلات نفسانی عمل کند، ولی باید دانست که این امر مشکل، یاری خداوند را به همراه دارد و نتیجهٔ آن رسیدن به مقامات عالیه و درجات والای عرفانی است. پس اگر این مسیر طولانی است و اگر راه پر فراز و نشیب است، لطف و عنایت پروردگار در همهٔ مراحل پشتیبان و همراه انسان بوده و توأم با همّتی که سالک می‌کند، این توفیق الهی است که او را به مقصد می‌رساند.

در روایات آمده است که خداوند در روز قیامت از بنده‌ای که در دنیا با مشکلات فراوانی روبرو بوده و با استقامت و پایداری توانسته است، بر معضلات مسلّط شود، عذر خواهی می‌کند و به او می‌گوید: ای بندهٔ من، من از هفتاد پدر و مادر برای تو مهربان‌تر بودم ولی صلاح تو در وجود مشکل تو بود.

خداوند متعال بر اساس فضل و رحمت خود، هدایت سالک را بر عهده گرفته و با تدابیری حکیمانه، مانع سقوط و گمراهی وی می شود.