بریده‌هایی از کتاب نظر به درد دیگران

۴۰ راه برای خوشبختی، ۲۰ راه برای غلبه بر اضطراب، ۵۰ توصیه برای زندگی زناشویی، و... انگار انسان‌ها ماشین هستند و می‌توان برای مشکلات افراد، که نام مشترک امّا کیفیت متفاوت دارند، راه‌حل یکسانی عرضه کرد که کارگر هم بیفتد. این کتاب‌ها اکثرا به نظر من خطرناک هم هستند، زیرا افراد را از اندیشیدن به مسائل و مشکلاتشان معاف می‌کنند و نسخه‌ای می‌پیچند که همه به یکسان از آن استفاده کنند.

گریه بینندگانِ ایرانیِ نمایشِ تعزیه درباره خیانت به امام حسین و قتلِ او هم تمامی ندارد، مهم نیست چند بار شاهدِ شهادتِ این امام بوده‌اند. بلکه، برعکس. هر بار می‌گریند چون، گذشته از سایرِ دلایل، بارها شاهدِ این مراسم بوده‌اند. مردم دلشان می‌خواهد گریه کنند. تأثر، در قالبِ روایی، کم‌اثر نمی‌شود.

از دیدِ مبارزان تنها چیزی که مهم است هویت است. و همه عکس‌ها می‌مانند تا شرح عکسی بر آنها نوشته شود که یا توصیفشان کند یا تحریفشان. در زمانِ جنگ میانِ صرب‌ها و کروات‌ها در آغازِ جنگ‌های اخیرِ بالکان، در اطلاع‌رسانی‌های تبلیغاتیِ صرب‌ها و کروات‌ها عکس‌های یکسانی از کودکانِ کشته‌شده در بمبارانِ یک دهکده به دنیا مخابره می‌شد. شرحِ عکس را که عوض کنید هریک از مرگِ کودکان بهره‌برداریِ خودشان را می‌کنند.

تا وقتی حسِ همدردی به ما دست می‌دهد، احساس می‌کنیم در آنچه مسببِ درد و رنج‌ها بوده دستی نداشته‌ایم. همدردیِ ما گواهِ بی‌گناهی و ناتوانیِ ماست

ادموند برک بر این نظر بود که مردم دوست دارند به تصاویرِ دردها و رنج‌ها نگاه کنند. او در کتابِ جستاری فلسفی در خاستگاهِ تصوراتِ ما از امرِ والا و زیبا (۱۷۵۷) می‌نویسد: «به این باور رسیده‌ام که ما تا حدی، که میزانش چندان هم اندک نیست، از نگون‌بختی‌های حقیقی و دردهای دیگران شادمان می‌شویم» . «هیچ منظره‌ای نیست که همچون صحنه فلاکتی بزرگ و ناگوار بتواند شوقِ ما را به دیدن برانگیزد.» ویلیام هزلیت

«زیبایی یا تکان‌دهنده است یا اصلاًوجود ندارد»

حافظه همیشه فردی بوده و غیرقابل تکثیر ــ این حافظه همراهِ هر شخص به گور می‌رود.

ممکن است حسی درونی به آدم بگوید باید به عکس‌هایی که بی‌رحمی‌ها و جنایت‌ها را ثبت کرده‌اند نگاه کرد. اما حسی دیگر هم لازم است که گوشزد کند که باید درباره معنای نگاه به این عکس‌ها و ظرفیتِ موردِ نیاز برای درک کاملِ آنچه که به تصویر کشیده‌اند اندیشه کرد. خرد و شعورِ ما بر تمامی واکنش‌هایی که به این عکس‌ها نشان می‌دهیم نظارت ندارند

گریه بینندگانِ ایرانیِ نمایشِ تعزیه درباره خیانت به امام حسین و قتلِ او هم تمامی ندارد، مهم نیست چند بار شاهدِ شهادتِ این امام بوده‌اند. بلکه، برعکس. هر بار می‌گریند چون، گذشته از سایرِ دلایل، بارها شاهدِ این مراسم بوده‌اند. مردم دلشان می‌خواهد گریه کنند. تأثر، در قالبِ روایی، کم‌اثر نمی‌شود.

نیاتِ عکاس معنای عکس را تعیین نمی‌کند، چرا که عکس به راهِ خودش می‌رود و دستخوشِ خیال‌های زودگذر و هواخواهیِ جوامعِ مختلفی می‌شود که از آن در جهت منافع خودشان بهره‌برداری می‌کنند.