بریده‌هایی از کتاب دروغ/ اراده آزاد

آدم خوشش نمی‌آید که به او بگویند وقتت را هدر داده‌ای، یا به آن خوبی‌ها هم که فکر می‌کردی از عهده کارت برنمی‌آیی، امّا اگر نقد به‌جا و معتبر باشد، دقیقا همان چیزی است که نیاز داریم بشنویم تا راهمان را در این جهان پیدا کنیم.

زنا و دیگر خیانت‌های شخصی، شیادی مالی، فساد حکومتی ــ حتی قتل و نسل‌کشی‌ــ عموما مستلزم یک نقص اخلاقی دیگر هستند ــ میل به دروغگویی.

اراده آزاد (اختیار) یک توهّم است. خواست‌ها و اراده ما ساخته ما و دست ما نیست. فکرها و نیات از عللی پس‌زمینه‌ای برمی‌آیند که ما بر آنها واقف نیستیم و هیچ مهار آگاهانه‌ای نمی‌توانیم بر آنها بزنیم. ما آن آزادی را که فکر می‌کنیم داریم، نداریم.

درست از آن موقعی که ما به عدم صداقتمان از منظر کسی می‌نگریم که به او دروغ گفته‌ایم، متوجه می‌شویم که اگر نقش‌هایمان را با هم عوض می‌کردند چه احساسی به ما دست می‌داد ــ احساس اینکه در حقمان چه خیانتی کرده‌اند.

این حرف‌های من، به یک معنا، راست است ــ امّا معلوم است که حرف‌هایی است حساب‌شده به قصد فریب دادن. آیا دروغ گفته‌ام؟ بسیار قریب به واقع، بله. دروغ گفتن یعنی عامدانه دیگران را گمراه کردن، آن هم زمانی که آنها انتظار سخنی صادقانه دارند.

دروغ گفتن تعرض به آزادی کسانی است که برای ما مهم هستند و دلبسته‌شان هستیم

دست‌کم یک تحقیق می‌گوید ده درصد از روابط و گفتگوهای میان زن و شوهرها فریب‌آمیز است. تحقیق دیگری نشان می‌دهد ۳۸ درصد از مواجهات میان دانشجویان آمیخته به دروغ است. امّا محققان به این نتیجه رسیده‌اند که حتی خود دروغگوها روابط متقابل توأم با فریبشان را خیلی کمتر از روابط صادقانه‌شان مطبوع و خوشایند می‌یابند.

اکثر ما حالا دردمندانه می‌دانیم که اعتماد ما به حکومت، شرکت‌ها، و دیگر نهادهای عمومی را دروغ‌هایی که از آنها شنیده‌ایم سست کرده است.

هیچ انسانی مسئول ژن‌هایش یا نحوه تربیت و بارآمدنش نیست، امّا به هزار و یک دلیل معتقدیم که این عوامل شخصیت او را معین می‌کنند. سیستم عدالتی ما باید منعکس‌کننده فهمی باشد از این‌که هر یک ما می‌توانستیم بازیچه دست کاملاً متفاوتی باشیم. در واقع، به نظر می‌رسد که این غیراخلاقی است که توجه نکنیم دقیقا چقدر بخت و تصادف در خود اخلاقیات دخیل است.

عروسک خیمه‌شب‌بازی تا وقتی که نخ‌های هدایت‌کننده‌اش را دوست دارد آزاد است.