بریده‌هایی از کتاب مکتب دیکتاتورها

چه اندک خرد بر جهان فرمان می‌راند

این دیکتاتورها چه‌گونه آدم‌هایی هستند، چه‌طور به قدرت رسیده‌اند

منتسکیو می‌گوید دیکتاتور کسی است که «برای چیدن یک سیب درخت را از ریشه درمی‌آورد».

رژیمی هم که دورانش به سر می‌رسد و مرگ خود را نزدیک می‌بیند آخرین حربه‌هایی را که برایش مانده به کار می‌گیرد، دست به مانورها و امتیازدادن‌ها و بندوبست‌ها و تهدیدهای پی درپی می‌زند و جنب وجوشی مجازی و گول‌زننده از خود نشان می‌دهد.

خطرناک‌ترین خرافه‌ها آن‌هایی است که برای همه عادی و متداول شده و حتی متوجه خرافه‌بودن آن‌ها هم نمی‌شویم

بی‌نظمی مداوم، زندگی اقتصادی و اجتماعی را فلج می‌سازد. رابطه با خارج را مشکل می‌کند، به فقر دامن می‌زند، نهادهای اجتماعی را به نحو جبران ناپذیری بی‌اعتبار می‌کند، هر طرح و برنامه‌ای را غیرقابل اجرا جلوه می‌دهد و وضعی به وجود می‌آورد که دیکتاتوری تنها راه نجات به نظر برسد. شرایط روانی ناشی از بی‌نظمی دائمی موجب می‌شود که فرد معمولی کاسهٔ صبرش لبریز شود و هر نوع ملاحظه‌ای را کنار بگذارد و به هر آشنا و ناشناسی بگوید: هرکس بیاید مهم نیست، حتی اگر خود شیطان باشد، همین قدر کافی است که بتواند با جدیت حکومت کند و به این آشفتگی سروسامانی بدهد. بی‌نظمی برای فاشیسم مثل آب برای ماهی است.

حقیقت این است که توده حافظهٔ خوبی ندارد.

برای این‌که مسئولان در جایی ریشه ندوانند و محبوبیتی به هم نزنند، آن‌ها را مرتب جا به جا می‌کنند، و ترجیحآ به محل‌هایی می‌فرستند که هیچ‌کس آن‌ها را نشناسد.

پس، اولین وظیفهٔ یک پیشوا این است که توده‌های پیرو خود را به تصور مرگ عادت بدهد. این کار را زمانی کشیش‌ها به عهده داشتند، اما الان دیگر امکان انجام آن را ندارند. دلیل سرگشتگی اجتماعی کنونی را در همین باید جست‌وجو کرد.

کجا سراغ دارید که رژیم استبدادی جز با دستاویز استقرار «آزادی واقعی بر کشوری تحمیل شده باشد؟