کتاب پدیدارشناسی دین

کتاب پدیدارشناسی دین؛ چهره‌های شاخص، عوامل شکل‌دهنده و مباحثات بعدی نوشتهٔ جیمز ال. کاکس و ترجمهٔ جعفر فلاحی است و نشر مرکز آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب پدیدارشناسی دین

ممکن است زندگی‌نامه دین‌پژوه‌های مطرح، شیوهٔ تکامل رشتهٔ دین‌پژوهی را به ما نشان بدهد. اما جیمز کاکس در این کتاب چیزی جالب‌تر و مهم‌تر را به ما عرضه می‌کند. او به ما نشان می‌دهد که دین‌پژوهی به چه معنا بوده است، اکنون به چه معنا است و چه معنایی می‌تواند داشته باشد. کاکس در این کتابِ چالش‌برانگیز و خوش‌خوان، دانشجویان دین‌پژوهی را به فکر وامی‌دارد و فرامی‌خواند تا درباره ماهیت این رشته و نحوهٔ مطالعه بهترِ آن ذهنی شفاف‌تر داشته باشند.

در این روزگار که برنامه‌های خبری مملو از مـاجراهایی دربارهٔ دین است، مطالعهٔ پدیدارهای دینی به نحوی صحیح، اهمیتی بیش از پیش می‌یابد. جیمز کاکس، متخصصی شناخته‌شده، در این کتاب، به بررسی متفکرانِ اصلی و مکاتبِ مهمی می‌پردازد که به تفکرات انتقادی امروزین دربارهٔ پدیدارشناسی دین شکل داده‌اند. او با استفاده از روشی تاریخی، ارتباط پیوسته این افراد و مکاتب با مباحث جاری در دین‌پژوهی را نشان می‌دهد. این کتاب راهنمایی جامع و روشنگر است، که نگارشی واضح و ساختاری سامانمند دارد، هم برای اساتید و هم برای دانشجویان از ارزشی چشمگیر برخوردار است.

تحلیلی بجا و مهم برای کسانی که در حوزهٔ دین مطالعه و پژوهش می‌کنند. این کتاب که از دقتی عالمانه برخوردار است، حاوی پیشنهادهایی مهم و تازه دربارهٔ شیوه‌های ممکنِ نگریستن به روش‌ها، منظر‌های پژوهشی و دغدغه‌های اجتماعیِ محافل دانشگاهی در این حوزه است.

جیمز اِل. کاکس، استاد دین‌پژوهی در دانشگاه ادینبورو است.

خواندن کتاب پدیدارشناسی دین را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران حوزه‌های جامعه‌شناسی و فلسفه و همچنین دین‌پژوهان پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب پدیدارشناسی دین

«ادموند هوسرل (۱۸۵۹ ـ ۱۹۳۸) آغازگر جنبشی فلسفی بود که مولد پدیدارشناسی شد. او بین سال‌های ۱۹۰۱ تا ۱۹۳۱ به بسط و تدوین روش‌شناسی‌ای پرداخت که به باور او تحلیلی منطقی و کاملاً علمی از شیوهٔ دستیابی انسان به شناخت ارائه می‌کرد. هوسرل مبدع واژهٔ پدیدارشناسی نبود، ولی ریشه‌های کاربرد معمول این واژه در فلسفهٔ مدرن به او برمی‌گردد. اولین استفاده از این واژه را به ریاضی‌دان آلمانی سدهٔ هجدهمی، جی. اِچ. لامبرت۳۳ نسبت داده‌اند که از آن برای توصیف این‌که نمودها چگونه به حقیقت رهنمون می‌شوند استفاده می‌کرد. همچنین گئورگ ویلهلم فریدریش هگل، ایدئالیست بزرگ آلمانی سدهٔ نوزدهم، از آن برای اشاره به «روح سوبژکتیو» استفاده می‌کرد (Kenny, ۱۹۹۴: ۲۲۸). پس از هوسرل متفکران مکتبی که با اغماض می‌توان آن را مکتب نامید اندیشه‌های او را بسط دادند، ازجمله کارل یاسپرس در زمینهٔ مکتب اصالت وجود. اما احتمالاً مهم‌ترین این افراد دستیار سابق هوسرل یعنی مارتین هایدگر بود که کتاب هستی و زمان او (چاپ اول ۱۹۲۷ با عنوان Sein und Zeit)، که به هوسرل تقدیم شده بود، تأثیری اساسی بر رشد مکتب اصالت وجود در سدهٔ بیستم و تفاسیر جدید از پدیدارشناسی داشته است. بسیاری از فلاسفهٔ تأثیرگذار سدهٔ بیستم ازجمله هانا آرنت، هانس گئورگ گادامر، امانوئل لویناس و هربرت مارکوزه از شاگردان هایدگر بوده‌اند و باید در مکتب پدیدارشناسی به معنای اعم جای بگیرند. در فرانسه، ژان پل سارتر به مطالعهٔ هوسرل و هایدگر پرداخت تا به روایت خود از مکتب اصالت وجود برسد. دیگر فیلسوف مهم فرانسوی، موریس مرلوپونتی، را می‌توان پدیدارشناسی کاملاً هوسرلی به‌شمار آورد. درمُت مورَن در کتاب آشنایی با پدیدارشناسی (۲۰۰۰: ۳۹۱) می‌گوید او «اساسی‌ترین و مؤثرترین سهم را در پدیدارشناسی مابعد هوسرلی در فرانسه داشته است». ژاک دریدا فیلسوف الجزایری‌الاصلی که نامش با نام ساختارشکنی پسامدرن گره خورده است یکی از آثار هوسرل را به فرانسوی ترجمه کرد و باز بنا به گفتهٔ مورَن، سراسر آثارش نشان از «آشنایی کامل با آثار هوسرل و تحقیقات انجام‌شده دربارهٔ او» دارد (۲۰۰۰: ۳۴۸).

بنابراین روشن است که پدیدارشناسی فلسفی، به معنایی که امروز از آن مراد می‌شود، ریشه در آثار ادموند هوسرل دارد. فلسفهٔ هوسرل را باید در کنار الهیات و علوم اجتماعی یکی از عوامل تأثیرگذار در شکل‌گیری روش پدیدارشناسی دین، که در سدهٔ بستم رشد یافت، به‌حساب آورد. میزان تأثیر هوسرل بر پدیدارشناسی دین محل بحث بوده است، اما تقریباً همه بر سر این نکته اتفاق‌نظر دارند که اصطلاح‌شناسی هوسرلی در تحلیل‌های پدیدارشناسانهٔ دین وارد شده و مورد استفاده قرار گرفته است (برای مثال بنگرید به Sharpe, ۱۹۸۶: ۲۲۴; Flood, ۱۹۹۹: ۹-۱۰). در این فصل، بدون اشاره به اندیشه‌های پدیدارشناسان اصلی دین، به کندوکاو در مشخصه‌های اصلی فلسفهٔ هوسرل می‌پردازیم. در فصول بعد نیز به‌طور کامل به ارتباط‌های این دو با هم، چه عمیق و چه سطحی، خواهیم پرداخت.»