کتاب اقتصاد سیاسی مناقشه‌ی اتمی ایران

اقتصاد سیاسی مناقشه اتمی ایران نوشته محسن رنانی اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان است. اصل کتاب ۱۵ سال پیش نوشته شده است و نویسنده آن با اصلاحاتی در سال ۱۳۹۸ بازنشر کرده است.

درباره کتاب اقتصاد سیاسی مناقشه اتمی ایران

این کتاب، گزارشی نگران‌کننده از پیش‌بینی آینده نفت (یعنی آینده ایران و خلیج فارس) و تفسیر متفاوتی از مناقشه اتمی ایران و نقش غرب در آن است. بازگویه طرح احتمالی‌ای است که غرب ـ و به ویژه آمریکا ـ از طریق دمیدن در تنور مناقشه اتمی ایران، برای رهایی تمدن غرب از گرفتاری‌های تاریخی خودش، دنبال می‌کند.

محوریت کتاب اقتصاد سیاسی مناقشه اتمی ایران ده ادعا بوده است که نویسنده درده فصل به آنها پرداخته است. این ده ادعا عبارتند از:

۱- کشاندن ایران به حوزه غنی‌سازی محرمانه اتمی، احتمالاً طراحی آمریکایی‌ها بوده است تا ایران را وارد یک مناقشه بلندمدت حساس کنند تا از آن طریق بتوانند یک بازی سیاسی بلندمدت را در منطقه خلیج فارس مدیریت کنند (ایده این است که آمریکایی‌ها با فروش محرمانه نقشه‌ها و تجهیزات اتمی آلوده به ایران از طریق عبدالقدیرخان، دانشمند اتمی پاکستان، که بعداً معلوم شد جاسوس سازمان سیا بوده است، پای ایران را به مناقشه اتمی کشانده‌اند).

۲- غرب و به طور خاص آمریکا تلاش می‌کند تا مناقشه اتمی ایران طولانی شود تا در تحولات بعدی منطقه به ویژه در مدیریت بازارهای جهانی نفت، بتواند با کم و زیاد کردن فتیله این مناقشه، آن حوزه‌ها را تا حدودی مدیریت کند.

۳- تلاش اصلی غرب، به ویژه آمریکا این است که تا سال ۲۰۲۰ از اعتیاد و وابستگی به نفت حوزه خلیج فارس آزاد شود.

۴- نهایتاً غرب تلاش دارد که تا پایان دهه ۲۰۲۰ با سرعت بالایی به سوی جایگزینی نفت با سوخت‌های نو و پاک حرکت کند تا روند گرمایش زمین را متوقف کند. چرا که بیشترین خسارت از گرمایش زمین را خود غربی‌ها خواهند دید.

۵- بهترین راه برای آنکه غرب هم از اعتیاد به نفت منطقه بی‌ثبات خاورمیانه آزاد شود و هم سوخت‌های پاک را جایگزین سوخت‌های فسیلی کند، افزایش طولانی مدت قیمت نفت است. با گران‌شدن نفت، رشد تقاضای نفت کُند و حتی متوقف می‌شود و سرمایه‌گذاری در سوخت‌های پاک نیز اقتصادی می‌شود.

۶- قیمت نفت برای هفت تا ده سال حدود ۱۰۰ دلار و بالاتر می‌ماند تا به اندازه کافی انگیزه برای سرمایه‌گذاری در سوخت‌های پاک ایجاد شود. آنگاه پس از آنکه سرمایه‌گذاری در سوخت‌های پاک به شدت بالا رفت و نیز الگوی مصرف سوخت‌های فسیلی بهبود یافت و نرخ رشد مصرف این سوخت‌ها متوقف شد، قیمت نفت دوباره به زیر ۵۰ دلار کاهش می‌یابد.

۷- اگر اوباما رئیس‌جمهور آمریکا شود (سال ۲۰۰۸)، خطر جنگ از سر ایران رفع می‌شود، اما اوباما با ایران بسیار قاطع‌تر و حساب‌شده‌تر از جورج بوش برخورد خواهد کرد. او از راه‌های سیاسی فشارهای سنگینی بر ایران خواهد آورد و نهایتاً ایران را به نقطه آچمز و مصالحه اجباری خواهد رساند. علت آن نیز این است که اوباما با یک مأموریت روشن و با یک نظریه دقیق در مورد آینده انرژی پا به کاخ سفید خواهد گذاشت و برای تحقق مأموریت خود، یکی از بهترین راه‌ها را طولانی‌کردن مناقشه اتمی همراه با فشار بر ایران خواهد یافت.

۸- اکنون که اوباما اعلام کرده است که حاضر است با ایران گفت‌وگو کند، بهتر است ایران به این موضع اوباما واکنش مثبت نشان دهد و حتی مذاکره با اوباما را قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا (۲۰۰۸) آغاز کند. خواه اوباما در انتخابات برنده شود خواه بازنده، این کار، فرصت‌های انتخاب در آینده را برای ایران افزایش خواهد داد و ایران را از افتادن در مسیری یک طرفه و غیرعقلانی در مناقشه اتمی محفاظت می‌کند.

۹- خسارت‌های اقتصادی مناقشه اتمی برای ایران در بلندمدت به حدی زیاد است که حتی اگر مذاکره با آمریکا نیز به صلاح نظام نیست، بهتر است ایران یک‌طرفه و داوطلبانه، کلیه فعالیت‌های اتمی حساس خود را با اعلام رسمی و آشکار و با تبلیغاتی وسیع برای چند سال متوقف کند و با ایجاد امکان نظارت جهانی، سوءِ‌ظن جهانی در مسئله فعالیت‌های اتمی ایران را از بین ببرد. از بین‌بردن فضای ایران‌هراسی و رفع سوءِ‌ظن و ایجاد اعتماد جهانی نسبت به فعالیت‌های ایران، کوتاه‌ترین و کم‌هزینه‌ترین راهی است که ایران می‌تواند در مناقشه اتمی دنبال کند.

۱۰- خاورمیانه به زودی وارد مرحله جنگ‌های فرسایشی و مخرب خواهد شد. کاهش درآمدهای نفتی، گسترش فقر و شکاف طبقاتی همراه با مداخله قدرت‌های بزرگ در خاورمیانه،‌ به زودی آن را وارد سلسله جنگ‌های درازدامنه‌ای خواهد کرد که من آن را «جنگ خداحافظی» نام نهاده‌ام. در واقع به نفع تمدن غرب است که قطب فرهنگی و اقتصادی جهان اسلام (خاورمیانه) به یک «سرزمین سوخته» تبدیل شود.

خواندن کتاب اقتصاد سیاسی مناقشه اتمی ایران را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

علاقه‌مندان به علوم سیاسی به ویژه موضوع برنامه هسته‌ای ایران