بریده‌هایی از کتاب منتخب مکالمات

استاد گفت: «چنان رفتار کن که پدر و مادر به جهت تو بی‌آرام و مضطرب و نگران نشوند، مگر در موقع بيمار شدنت.» (2، 6) تزه يو پرسيد: «با پدر و مادر چگونه رفتار بايد کرد؟» استاد گفت: «امروز مردم کسانی را فرزند خوب می‌نامند که می‌کوشند پدر و مادرشان گرسنه نمانند و به قدر کافی خوراک داشته باشند. اما بايد در نظر گرفت که مردم اين کار را در باره سگان و اسبان نيز به عمل می‌آورند. اگر حس حرمت در ميان پدر و مادر و فرزندان حکمفرما، نباشد، پس چه فرقی ميان آدمی و حيوان می‌ماند.» (2، 7)

«در عهد قديم، مردم دانش و هنر می‌آموختند، تا نفس خود را به کمال برسانند ولی امروز دانش و هنر ياد می‌گيرند، تا خودشان را در ميان مردم، دانشمند و هنرور نشان دهند.»

استاد گفت: «مردی که خصلت نيک دارد، هرگز تنها نمی‌ماند، زيرا هميشه دوستانی برای خود پيدا می‌کند.» (4، 11)

استاد گفت: «اگر «راه راست» در کشوری فرمانروا شود، در سخن گفتن و کار کردن جسور باشيد، ليکن اگر «راه راست» فرمانروا نيست، در آن‌جا در عمل کردن گستاخ باشيد، اما از سخن گفتن خودداری کنيد.» (14،4)

وقتی در ميان ملت دزدان و غارتگران و دروغگويان و فريبکاران پيدا می‌شوند؛ نتيجه اين می‌شود که وسايل زندگی و آسايش برای همه مردم به آسانی فراهم نيست. از اين‌جا فقر و بينوايی زاييده می‌شود. ليکن پادشاهان چيزی نمی‌دانند و کاری نمی‌کنند جز آن‌که با فرمان‌ها و مجازات‌ها مردم را بترسانند و مجبور به اطاعت کنند. اين ثابت می‌کند که پادشاهان هم خيرخواه مردم نيستند و در دل غم ايشان را ندارند.»

«هرکه بسيار حرف می‌زند خود را به آسانی در منازعه و مشاجره گم می‌کند، و هر که آن حرف‌ها را می‌شنود دچار کج‌فهمی (سوءتفاهم) می‌گردد. و هر که اين خطر را می‌شناسد، راه راست ميانه‌روی را از دست نمی‌دهد.»

استاد گفت: «مرد آزاده هرگز آن‌قدر نمی‌خورد که کاملاً سير بشود. در خانه خود چندان در پی استراحت و خوشگذرانی نيست. در کار کردن بسيار کوشا و در سخن گفتن با احتياط است. با مردمانی آميزش می‌کند که در راه راست قدم می‌زنند و از اين‌رو نواقص طبيعت خود را رفع می‌کند. در باره چنين مردی به راستی می‌توان گفت که او معنی آموختن دانش را به خوبی دريافته است.»

تزه‌کونگ گفت: «من از کسانی نفرت دارم که حيله‌گری را حکمت، نافرمانی را شجاعت و ياوه‌گويی را حقيقت می‌پندارند.»

استاد گفت: «کسی که بر نفس خود حاکم است چرا بايد در اجرای کارهای دولتی خشونت به کار ببرد و کسی که بر نفس خود حاکم نيست چگونه می‌تواند بر ديگران حکمرانی کند.»

در باره دوست وفادار و صادق باش