بریده‌هایی از کتاب منتخب مکالمات

«مرد آزاده در خانه و در زادگاه خود به سادگی و با فروتنی رفتار می‌کند و از بسيار سخن گفتن خودداری می‌نمايد. در معبد نياکان و در دربار پادشاهان با مهارت سخن می‌گويد و سخنان خود را با احتياط برمی‌گزيند.»

لائوتسه مسئله زندگی را بدين گونه حل می‌کند: بايد خود را از بار سنگين تاريخ و تمدن افراط‌پرست آزاد ساخت و به زندگی ساده و آغوش طبيعت برگشت.

«مرد آزاده دقت نظر مردم را به صفات نيک ديگران جلب می‌کند نه به صفات زشت ايشان؛ و مرد عامی برعکس آن رفتار می‌کند.»

استاد گفت: اگر می‌بايست من از ميان سيصد سرود ملی، يک جمله را برگزينم که تمام تعليماتم را در برداشته باشد، اين جمله را برمی‌گزينم «هيچ انديشه بدی را در سر يا دل خود جای مده.»

وقتی‌که در دربار با مأموران زيردست وزيران گفتگو می‌کند با محبت و خندان است ولی با وزيران با آزرم و به صورت رسمی، و در حضور پادشاه با احتياط ولی بدون بيم و انديشه سخن می‌راند.

استاد گفت: «مرد آزاده پيوسته می‌کوشد که در گفتار خود آهسته و در کردار خود تند و سريع باشد.» (4، 24)

کنفوسيوس گفت: «در جهان قانون مکافات حکمفرماست.»

به مملکتی که مردمش در پيمودن راه هولناک لجاجت می‌کنند مرو. جايی که شورش فرمانرواست منزل مکن. هر جا که اکثر مردم آن به آزادی و ميل راه نيک را می‌پيمايند، تو هم خود را نشان بده، وگرنه خويش را پنهان نگه دار. اگر مملکت خودت در راه نيک گام برمی‌دارد، پنهان ماندن و محتاج کمک ديگران شدن، برای تو مايه ننگ است، وگرنه مالدار و محترم شدن را ميان اين مردم بايد برای خود مايه ننگ بشماری.

استاد گفت: «کسی که خود درستکار است، به امر کردن احتياج ندارد و کارش بدون فرمان هم از پيش می‌رود؛ ليکن کسی که خود درستکار نيست اگر هم فرمان بدهد کسی فرمانش را نخواهد شنود.»

استاد گفت: «وقتی‌که مرد شريفی را می‌بينی، در آن حال بينديش که چگونه می‌توانی خود را به او شبيه سازی، و وقتی مردی فرومايه را می‌بينی نخست طبيعت درونی خود را کنجکاوی و تفتيش کن.»