کتاب حکمت عملی ابن رشد

کتاب حکمت عملی ابن رشد نوشته سید محمدحسین موسوی‌پور است. کتاب حکمت عملی ابن رشد به آرا و نظرات ابن رشد، یکی از بزرگترین متفکران اسلامی می‌پردازد. 

درباره کتاب حکمت عملی ابن رشد

ابوالولید محمد بن احمد بن محمد بن رشد معروف به ابن‌رشد از فیلسوفان «ارسطوئی نوافلاطونی» است. زیرا، وی در بین اندیشمندان دوره غرب اسلامی، از مشاهیر فلسفه اسلامی (قرن ششم هجری و دوازدهم میلادی) و به عنوان مفسّر آثار ارسطوست. 

بررسی آثار ابن‌رشد برای ما، بیانگر این نکته است که ایشان همانند دیگر فلاسفه و اندیشمندان، در طول حیات علمی خویش، بر یک مسیر فکری خاصّ مشی نکرده است بلکه گرایشات فکری متعدّدی در وی به چشم می‌خورد. زیرا، ابن‌رشد از سویی، سعی در شرح و بسط افکار ارسطو دارد و در این تبیین وظیفۀ اصلی خود را پایبندی تمام و کمال به چارچوب فلسفۀ ارسطویی می‌داند. و از سوی دیگر، اندیشه‌های اسلامی را به نوعی به اندیشه‌های نوافلاطونی ملحق کرده است.

با این وجود، اندیشه‌های ابن‌رشد فقط به فلسفه ختم نمی‌گردد بلکه علاوه بر فلسفه که در آن روشی مشائی دارد، فقیهی صاحب حُکم در حوزه فقه و شریعت است و کتاب فقهی بدایة المجتهد جوانبی از تفکر او در همین حوزه عملی است.

نکته قابل توجهی که در حکمت عملی ابن‌رشد به چشم می‌خورد، ارتباطی است که وی بین اخلاق و سیاست با فقه و شریعت ایجاد کرده است. وی ضمن ضروری دانستن شریعت در ایجاد فضائل اخلاقی، نظری و علوم عملی، بر این باور است که هدایت انسان به سعادت در گرو تدبیر امور مردم است. هدفی که نگارنده در تدوین این کتاب دنبال می‌کند، تفحص و تبیین مسائل و به اختصار در برخی از محورها، نقد و ارزیابی موضوعاتی از مباحث فرااخلاقی، اخلاق هنجاری، سعادت، عدالت و بحث از سیاست در دیدگاه ابن‌رشد تحت عنوان «حکمت عملی ابن‌رشد» است. بدیهی است که بررسی این مسائل، باعث می‌گردد تا ما با تفاوت‌های موجود در نظریات اخلاقی و سیاسی دیگر فیلسوفان مسلمان نیز آشنا شویم.

فایده علمی و نظری کتاب در این است که اندیشه‌های ابن‌رشد در حکمت عملی که به نوعی برای اندیشمندان این حوزه کم‌رنگ جلوه می‌کرده است، تبیین می‌گردد. زیرا، بر محققین این حوزه مخفی نیست که آراء و اندیشه‌های ابن‌رشد از گذشته تاکنون مورد اقبال و در عین حال تأثیرگذار در میان اندیشمندان مغرب زمین و حوزه‌های عربی اسلامی بوده است. 

کتاب مشتمل بر یک مقدمه، پنج فصل و خاتمه تدوین شده است. فصل اول به بررسی لغوی و اصطلاحی حکمت و حکمت عملی و در نهایت به معرفی زندگی، آثار و خطوط کلی اندیشه‌های ابن‌رشد پرداخته است. در فصل دوم تلاش شد تا حکمت و اقسام آن و نیز حکمت عملی و نظری و ملاکات تقسیم‌بندی آن‌ها و بررسی رابطه آنها با عقل عملی و نظری از دیدگاه ابن‌رشد تبیین گردد. فصل سوم با رویکردی فرااخلاقی به لحاظ وجودشناختی، معرفت‌شناختی، انسان‌شناختی به اندیشه‌های ابن‌رشد پرداخته شد. در فصل چهارم با رویکرد نظریه اخلاق هنجاری ابن‌رشد به طرح مباحثی مانند: سعادت، فضیلت و عدالت پرداخته شده است.

آخرین و پنجمین فصل کتاب در خصوص نظریه سیاسی ابن‌رشد است. در این فصل به بررسی منابع سیاسی ابن‌رشد پرداخته و ضمن تبیین جایگاه وی در علم سیاست، به لحاظ فلسفی در بررسی أنواع ساختارهای سیاسی از دیدگاه وی متمرکز شدیم. 

خواندن کتاب حکمت عملی ابن رشد را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان و دانشجویان فلسفه پیشنهاد می‌کنیم.  

بخشی از کتاب حکمت عملی ابن رشد

حکمت فلسفی

حکمت فلسفی در میان فیلسوفان مسلمان، از تعاریف متنوعی مانند: معرفت وجود واجب، شناخت صفات و اسماء خداوند، علم تام، فعل محکم، علم به اسباب و علل و تکمیل قوای انسان برخوردار است. بر اساس منابع فلسفی، علاوه بر معانی عام برای حکمت، با معانی دیگری نیز مانند: فلسفه، فلسفه اولی، معرفت حقائق اشیاء، اتقان فعل، صفت واجب، خُلق، تشبّه به اله، حذق و مهارت مواجه هستیم.

یونانیان حکمت را به معنی علم به کار می-بردند. سپس آن را به معنای یکی از فضائل اصلی، که عبارت است از حکمت، شجاعت، عفت و عدالت، به کار بردند. بعداً آن را به معنی علم توأم با عمل به کار بردند. به این جهت گفته‌اند: «حکمت عبارت است از کاربرد نفس انسانی در اکتساب علوم نظری و اکتساب ملکه کامل افعال فاضل به قدر توان انسان.» و نیز گفته‌اند: « حکمت شناخت حقایق است چنانکه هستند به قدر توانایی» یعنی، دانش مفیدی که از آن به عنوان شناخت آنچه انسان را مفید یا مضر است، تعبیر می‌شود. و نیز حکمت عبارت است از شناخت حق برای حق و شناخت خیر برای عمل کردن به آن .

ابن سینا گوید: حکمت صناعتی نظری است که انسان توسط آن از تحصیل آنچه بر اوست که به دست آورد و آنچه که بر اوست که انجام دهد تا نفس خود را به آن مرحله کمال برساند، بهره‌مند می‌شود و استکمال می‌بابد و تبدیل به یک عالم عقلی مساوی عالم وجود می‌شود و مستعد وصول سعادت اخروی می‌شود و این بر حسب توانایی انسان است.