کتاب قصه نویسی

کتاب قصه نویسی نوشتهٔ رضا براهنی (نویسنده و استاد داستان‌نویسی ایرانی) است. این کتاب را انتشارات نگاه به چاپ رسانده است.

درباره کتاب قصه نویسی

کتاب قصه نویسی یکی از مدرن‌ترین کتاب‌های آموزش داستان‌نویسی در ایران و به زبان پارسی است. این کتاب، اثری نوگرا و نوآورانه به شمار رفته و در طول سال‌ها تجدید چاپ شده و مورد بازبینی و ویرایش قرار گرفته است. «قصه‌نویسی» اثری است که برای نخستین‌بار در ایران، ادبیت متن و ادبیات به‌عنوان تداوم زبان را مطرح می‌کند. نگاه مدرن و ساختارگرایانهٔ رضا براهنی در این کتاب، حاوی پیشنهادهای تازه‌ای در خوانش و آفرینش قصه در ایران است. رضا براهنی در بخش اول به ضرورت نقد دربارهٔ قصه پرداخته و ویژگی‌های قصه‌نویس حرفه‌ای را با قصه‌نویس غیرحرفه‌ای مقایسه کرده است. در ادامه با اشاره به علت‌های تاریخی پدیدارشدن قصه، اجزای آن را تجزیه‌وتحلیل کرده و سپس به مقایسهٔ قصه‌نویس و روزنامه‌نگار و قصهٔ فرمایشی و اخلاق حزبی پرداخته و تعهد و مسئولیت‌های قصه‌نویس را در عصر شب بیان کرده است. در بخشی از کتاب که «ساختمان قصه» نام دارد، عوامل مختلفی نظیر تجربه، جدال، حادثه، نقش راوی، شخصیت، طرح و توطئه، زمینه، محیط یا فضا، لحن، سبک و الگو مورد بررسی قرار می‌گیرد و در ادامه با پدیدهٔ قصهٔ روانی و تفاوت‌های دید کلاسیک و رمانتیک و مدرن مواجه هستید. نویسنده در این کتاب به قصه‌نویسی در ایران نیز پرداخته و آثار «صادق چوبک»، «صادق هدایت»، «جلال آل احمد»، «ابراهیم گلستان»، «علی‌اکبر دهخدا» و «محمدعلی جمال‌زاده» را از نظرگاه‌های مختلف نقد کرده است. او در این بین به‌صورت گسترده‌تر و ریزبینانه‌تری، آثار صادق چوبک را زیر ذره‌بین برده است. رضا براهنی (نویسنده و استاد داستان‌نویسی ایرانی) در بخش دوم این کتاب به تحلیل ساختارگرایانهٔ آثار «صادق چوبک» پرداخته است. رضا براهنی را شاید بتوان از معدود منتقدانی دانست که در گرماگرم شیوع رئالیسم سوسیالیستی در میان منتقدان و نویسندگان ایران، آثار چوبک را از منظری دیگر دید و بر توانایی چوبک به‌ویژه در رمان «سنگ صبور» صحه گذاشت.

کتاب قصه نویسی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب به دوستداران داستان‌نویسی پیشنهاد می‌شود.

درباره رضا براهنی

رضا براهنی در سال ۱۳۱۴ در تبریز به دنیا آمد. او شاعر، داستان‌نویس و منتقد برجستهٔ ایرانی و نیز فعال سیاسی بود. او عضو هیئت‌مؤسس کانون نویسندگان ایران و همچنین رئیس انجمن قلم کانادا بود. در ۲۲سالگی از دانشگاه تبریز لیسانس زبان و ادبیات انگلیسی گرفت؛ سپس به ترکیه رفت و پس از دریافت درجهٔ دکتری در رشتهٔ خود به ایران بازگشت و در دانشگاه به تدریس مشغول شد. چند دوره کارگاه نقد، شعر و قصه‌نویسی برگزار کرد که باعث شکل‌گیری یک جریان ادبی در دههٔ ۱۳۷۰ شمسی شد. در سال ۱۳۵۱ به آمریکا رفت و شروع به تدریس کرد. در سال ۱۳۵۳ بار دیگر به آمریکا رفت. در سال ۱۳۵۶ جایزهٔ بهترین روزنامه‌نگار حقوق انسانی را گرفت. رضا براهنی شعر، مقاله، رمان و نقد ادبی را در کارنامهٔ ادبی خود دارد. برخی از کتاب‌های این نویسنده عبارت‌اند از «جنگل و شهر»، «روزگار دوزخی آقای ایاز»، «آزاده‌خانم و نویسنده‌اش»، «کیمیا و خاک»، «تاریخ مذکر»، «طلا در مس» و «قصه‌نویسی».

بخشی از کتاب قصه نویسی

«قصه‌نویس حرفه‌ای کسی است که قصه‌اش را طوری بنویسد که معلوم شود: اولا قصه نوشتن حرفه‌ای است بریده و دوخته بر قامت او؛ ثانیآ قصه در حالت و موقعیتی که او آن را تعریف می‌کند، طبیعی‌ترین حالت و موقعیت خود را دارد؛ ثالثآ اشخاص داستان جز در وضعی که او آنها را در یک قصه تصور و تصویر کرده است، به هیچ شکل دیگری قابل تصور و تصویر نمی‌توانند باشند؛ و رابعآ جهت اعمال و افکار و عواطف اشخاص داستان، جز در جهتی که او بدان‌ها داده است، نباید حرکت بکنند و اگر جهت دیگری برای آنها در ذهن خواننده تشخیص داده شود، غیر طبیعی و بیهوده و بی‌مصرف به‌نظر آید؛ و خامسآ قصه‌نویس حرفه‌ای کسی است که قصه‌اش تا آخر برای خواننده کشش داشته باشد و خواننده در حالی‌که تمام حوادث قصه را به دقت تعقیب می‌کند و چیزی را نادیده نمی‌گیرد، با اشتیاق تمام به فکر آدم‌های داستان و پایان ماجراهای زندگی آنها باشد؛ و بالاخره قصه‌نویس حرفه‌ای کسی است که معرفت خود را از زندگی، در چارچوب طرح و توطئه و الگویی چنان قابل لمس و طبیعی می‌ریزد که خواننده را به ماهیت زندگی خود و محیطش وقوف دهد.

با این مشخصات، تولستوی و داستایوسکی، بالزاک و دیکنز، همینگوی و استاین‌بک، سارتر و کامو و حتی هدایت و آل احمد، قصه‌نویس‌های حرفه‌ای هستند، در حالی‌که جیمز جویس و کافکا و ساموئل بکت، قصه‌نویس‌های حرفه‌ای نیستند و البته هدایت «بوف کور» هم قصه‌نویس حرفه‌ای نیست، گرچه بوف کور بعضی از مشخصات قصه‌های قصه‌نویسان حرفه‌ای را دارد. قصه‌نویس حرفه‌ای زندگی را در داخل چهارچوبه طرح و توطئه‌ای که در آن اشخاص با مناسبات و جدال‌ها و مناقشاتشان بر روی یکدیگر تأثیر می‌گذارند، می‌نگرد و دیدش با عینیت بیشتری روی اشخاص کار می‌کند و برداشتش با آنچه در زندگی بوده، هست و یا خواهد بود، سروکار دارد، نه با آن چیزی که باید باشد و نیست. تردیدی نیست که هیچ نویسنده‌ای نمی‌تواند به‌کلی واقعیت را کنار گذارد و به‌طور مطلق به‌دنبال آنچه باید باشد و نیست به پرواز درآید و هرگز به سوی زمین واقعیت برنگردد، چراکه این پرنده همیشه احتیاج به دانه‌های زمینی دارد و این پروازکننده همیشه نیازمند سوخت‌گیری از پایگاه واقعیت و عینیت است. به همین دلیل، نویسنده غیر حرفه‌ای- نویسنده‌ای که نه اشخاص قراردادی و نه طرح و توطئه‌های قراردادی و نه اوج‌های داستانی قراردادی را می‌شناسد- از ذهنیت فردی و عمق درونی بیشتری برخوردار است که می‌نویسد و به خواننده‌اش، اهمیتی نمی‌دهد و تقریبآ می‌گوید: «هر چه بادا باد، به‌درک که قصه قراردادی نمی‌نویسم و خواننده را به دنبال خود نمی‌کشانم. من باید دنیای درون خود را در کلمات عینیت دهم. خواننده می‌خواهد بفهمد، می‌خواهد نفهمد. من باید آنچه را که ناگفتنی است و نامکشوف، بگویم و آنچه را که از نظر دیگران نیست، بسازم.»